رابطه پلاستیک و سلامتی محیط زیست «اطلس پلاستیک»
پلاستیک علاوه بر نابودی تنوع زیستی، برای سلامتی انسان‌ها خطرناک است
مصرف پلاستیک علاوه بر نابودی تنوع زیستی، برای سلامتی انسان‌ها خطرناک است
یک فعال محیط زیست ضمن اشاره به اینکه هر خانواده ایرانی روزانه حدود سه تا پنج کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند، گفت: آلودگی ناشی از پلاستیک علاوه بر محیط زیست، تهدیدی جدی برای سلامتی انسان‌ها محسوب می‌شود.
محمد درویش در گفت‌وگو با ایسنا، همزمان با روز بدون پلاستیک، با اشاره به اینکه آمارهای متناقضی درباره مصرف پلاستیک در ایران وجود دارد، اظهار کرد: برخی آمارها حکایت از این دارد که سرانه مصرف پلاستیک در ایران به نسبت متوسط جهانی چندین برابر بیشتر است، اما سازمان پسماند مدیریت شهرداری تهران اخیرا اعلام کرد که این آمارها درست نیست و میزان مصرف پلاستیک در ایران تفاوت چندانی با متوسط جهانی ندارد، این درحالیست که ایران جزو ۲۰ اقتصاد اول دنیا نیست. بنابراین حتی یکسان بودن میزان مصرف پلاستیک در کشور با متوسط جهانی نیز خبر خوبی نیست.
وی ادامه داد: اداره محیط زیست شهرداری تهران به تازگی اعلام کرد که وزن و حجم پلاستیک در تهران به تنهایی برابر با وزن و حجم سایر زباله‌های خشک اعم از چوب، کاغذ و شیشه است، یعنی پلاستیک سه و نیم برابر چوب، کاغذ و شیشه مصرف می‌شود و این نشان می‌دهد که دست کم در برخی مناطق شهری ما مصرف پلاستیک بسیار بالا است.
درویش با اشاره به اینکه هر خانواده ایرانی روزانه حدود سه تا پنج کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند، تصریح کرد: مصرف این تعداد کیسه پلاستیکی در روز درحالیست که متوسط عمر مفید هر کیسه پلاستیکی در ایران تنها ۱۲ دقیقه است، اما متوسط عمر آن پس از مصرف ۳۰۰ سال است و این‌ها همه نشان می‌دهد که اگر فکر جدی برای کاهش مصرف پلاستیک نکنیم، با یک بحران جدی روبه‌رو خواهیم شد که نه تنها آلودگی آب، خاک و محیط زیست را به همراه دارد، بلکه منجر به پدید آمدن میکروپلاستیک‌ها (اشیای پلاستیکی با قطر کمتر از ۵ میلی‌متر) می‌شود.
این فعال محیط زیست درباره آثار مخرب میکروپلاستیک‌ها بر محیط زیست و سلامت انسان‌ها و سایر موجودات توضیح داد: میکروپلاستیک‌ها می‌توانند تا سال‌های سال به‌راحتی وارد آب، غذا و بدن انسان‌ها شوند و به شدت برای سلامتی خطرناک باشند. همچنین می‌توانند میزان نفوذپذیری آب در خاک را کاهش دهند و باعث جاری شدن سیل با شدت بیشتری شوند.
وی ادامه داد: طبق پژوهش‌های انجام شده میزان زیادی میکروپلاستیک در ارتفاعات کوه راکی، کوه پیرنه در اروپا و ارتفاعات هیمالیا مشاهده شده که حتی پژوهشگران را متعجب کرده است. دیگر هسته اصلی باران‌هایی که اکنون در کره زمین اتفاق می‌افتد ذرات گرد و غبار یا گرده‌های گیاهان نیست، بلکه هسته اصلی آن همین میکروپلاستیک‌ها هستند؛ یعنی ما با بارانی روبه‌رو شده‌ایم که اصطلاحا باران پلاستیکی گفته می‌شود و می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
درویش همچنین تصریح کرد: باران‌های پلاستیکی باعث می‌شود در آب شربی که ما از آن می‌نوشیم پلاستیک وجود داشته باشد و این می‌تواند منجر به ابتلا به برخی بیماری‌های ناشناخته یا تشدید بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های مرتبط با افزایش فشار خون و انواع سرطان‌ها شود.
وی اضافه کرد: میکروپلاستیک‌ها می‌توانند به راحتی وارد غذای دام، حیات وحش، زنجیره غذایی شوند و با چند حد واسط به بدن انسان‌ها راه یابند. در این شرایط می‌توانند تبعات جبران‌ناپذیری را برای حوزه سلامت در پی داشته باشد.
پلاستیک‌ها یکی از مهمترین عوامل نابودی تنوع زیستی کره زمین
این فعال محیط زیست یکی از اصلی‌ترین منابع آلودگی دریاها و اقیانوس‌ها را پلاستیک دانست و گفت: اجناس پلاستیکی از جمله کیسه‌های پلاستیکی، دبه‌های پلاستیکی و تورهای ماهیگیری که در دریاها و اقیانوس‌ها رها شده‌اند، علاوه بر اینکه باعث ایجاد مشکلات زیادی برای آبزیان و در نهایت از بین رفتن آن‌ها می‌شوند، ما را با معضلی به نام «قاره هفتم» روبه‌رو کرده‌اند.
وی ادامه داد: «قاره هفتم» اصطلاحی است که به مجموع زباله‌های پلاستیکی جمع شده در اقیانوس‌ها اطلاق می‌شود و یکی از بزرگترین این جزایر شناور پلاستیکی محلی در بالادست جزایر هاوایی در اقیانوس آرام با ۳.۵ میلیون کیلومتر مربع وسعت است که بیشتر پلاستیک‌هایی که در دنیا توسط مردم رها شده و وارد رودخانه‌ها، دریاها، جریان‌های دریایی و در نهایت اقیانوس‌ها شده‌اند، در این مکان جمع شده‌اند.
این فعال محیط زیست اضافه کرد: یونولیت، طناب، کیسه و سایر اجناس پلاستیکی موجود در این منطقه علاوه بر اینکه سالانه ۱۰۰ هزار آبزی را از بین می‌برند باعث نابودی بیش از ۱۲۰۰ گونه ارزشمند آبزی می‌شوند. از این رو پلاستیک‌ها یکی از مهمترین عوامل نابودی تنوع زیستی در کره زمین هستند.
درویش در پاسخ به این پرسش که بازیافت چقدر می‌تواند بر کاهش آلودگی‌های پلاستیکی موثر باشد، گفت: حقیقت این است که تاکنون تنها ۸ تا ۱۰ درصد کل پلاستیک‌هایی که در دنیا مصرف می‌شود را توانسته‌ایم بازیافت کنیم و دست کم ۹۰ درصد آن‌ها یا قابل بازیافت نیستند یا بازیافت آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد. بنابراین بهترین راهکار کاهش میزان مصرف پلاستیک و جایگزین کردن آن‌ها با محصولاتی است که خطرات کمتری برای محیط زیست دارند مانند استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و تولید پلاستیک‌های زیست تجزیه‌پذیر (اقلامی که به راحتی تجزیه می‌شوند) است. درحالی‌که تلاش‌های زیادی در جهت تولید پلاستیک‌هایی با منشا گیاهی یا زیست تجزیه‌پذیر صورت گرفته است، اما هنوز به محصولی که دارای استانداردهای لازم در این زمینه باشد، دست نیافته‌اند.
نیمی از گونه‌های گیاهی و جانوری شناخته شده در دنیا در حال انقراض هستند
این فعال محیط زیست درباره فرصت تغییر رفتار و الگوهای مصرف ضمن استناد به گزارش IUCN درباره انقراض ششم، گفت: براساس این گزارش یک میلیون از گونه‌های موجود در کره زمین در آستانه انقراض قرار گرفته‌اند و یکی از دلایل آن آلودگی ناشی از پلاستیک است و این نشان می‌دهد که ما داریم فرصت‌های جبران را از دست می‌دهیم. اکنون حدود ۲ میلیون گونه گیاهی و جانوری در جهان شناسایی شده است و نیمی از اندوخته‌های گیاهی و جانوری شناخته شده در حال انقراض هستند.
درویش ادامه داد: دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند تعداد گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در کره زمین به ۸ میلیون نیز می‌رسد، اما هنوز نتوانسته‌اند آن‌ها را شناسایی کنند. این درحالیست که آنان اعلام کرده‌اند که نیمی از گونه‌های شناخته شده در حال انقراض هستند. بنابراین ممکن است ۴ میلیون گونه از ۸ میلیون موجود در دنیا در حال انقراض باشند که ما حتی آن‌ها را هنوز نشناخته‌ایم.
وی ضمن اشاره به اینکه طبیعت برای بازگرداندن یک گونه گیاهی یا جانوری منقرض شده، یک تا دو میلیون سال زمان لازم دارد، اظهار کرد: همانطور که برای ایجاد یک سانتیمتر خاک ۸۰۰ سال زمان لازم است و احیای منطقه‌ای که دچار فرونشست زمین شده است ۵۰ تا ۷۰ هزار سال طول می‌کشد، زمانی که یک گونه گیاهی یا جانوری را از دست می‌دهیم باید زمان زیادی صبر کنیم تا بار دیگر به طبیعت بازگردد. اگر قرار باشد روزی دوباره شاهد گونه‌های منقرض شده‌ای مانند شیر یال کوتاه ارژن و ببر هیرکانی در این سرزمین باشیم باید یک تا دو میلیون سال صبر کنیم.
درویش در پایان با اشاره به اینکه تولید پلاستیک فرایندی انرژی‌بر و آب‌بر است، گفت: تولید پلاستیک در انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه گرمایش زمین موثر است. از این رو برای کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی باید انگیزه کاهش مصرف را برای مردم ایجاد کنیم تا در این زمینه رفتار داوطلبانه‌ای از خود نشان دهند؛ یعنی باید قیمت عرضه کیسه‌های پلاستیکی را افزایش دهیم و از طرفی دیگر فروشگاه‌های بزرگ برای کیسه‌های پارچه‌ای و زنبیل‌های با کیفیتی که قابلیت چندین بار مصرف دارند، تسهیلاتی قائل شوند تا مردم به استفاده از آن‌ها ترغیب شوند.